بیماری شانکر باکتریایی چیست: (بهترین سم + درمان قطعی شانکر)

بیماری شانکر باکتریایی چیست و نحوه ی مبارزه با آن:

اگر در باغ درختانی همچون آلبالو، آلوچه، گیلاس و… قدم زده‌ باشید، ممکن است متوجه ‌ی زخم‌ های ناخوشایند و یا وجود صمغ در تعدادی از درختان شده باشید. اگر هم مثل من، به آن‌ها ‌دست زده باشید، حتماً متوجه چسبناکی و بوی تُرش مانند آن‌ها ‌شده‌اید. خوب است بدانید که این صمغ ‌ها همان شانکر باکتریایی، و این درختان مبتلا به بیماری هستند!

اطلاعات شما در خصوص شانکر باکتریایی و عوامل موثر بر ایجاد این بیماری در چه حدی است؟ آیا تاکنون متوجه‌ی این آفت در درختان و یا میوه ‌ها بوده‌اید؟ به نظر شما باغبانان و متخصصان کشاورزی چگونه این بیماری را در درختان درمان می‌کنند؟ راهکار شما در این مورد چیست؟ پیشنهاد می‌ کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد انواع شانکر و نحوه‌ی پیشگیری و درمان آن در درختان، همراه ما باشید.

شانکر باکتریایی

شانکر باکتریایی چیست؟

شانکر باکتریایی؛ نوعی بیماری است که به دلیل رشد و تکثیر باکتری‌ها در بافت زخمی و یا خراش‌یافته‌ی درختان ظاهر می گردد. این بیماری، به صورت بافت مرده و جدا شده، روی پوست، ساقه حتی شاخه‌های درختان نمایان می گردد که به کُندی و اغلب در طول سالیان توسعه پیدا می‌کند.

همچنین، ممکن است به صورت تغییر رنگ یا مکان های صدمه دیده، روی پوست درختان و یا خروج صمغ در بافت زخمی، ظاهر گردد. برخی از شانکرها، تنها پیامدهای جزئی دارند، اما برخی دیگر ممکن است برای گیاه کشنده باشند؛ بنابراین در کشاورزی و باغداری از صرفه اقتصادی زیادی برخوردار هستند.

شانکر باکتریایی در چه قسمت‌هایی از گیاه مشاهده می‌شود؟

بیماری شانکر، معمولاً از بخش های تحتانی گیاه و یا در بافت زخمی آن‌ها ‌آغاز می‌شود و در صورتی‌که اقدامی جهت مقابله با این بیماری صورت نگیرد، به تدریج به سایر قسمت ‌های گیاه از جمله پوست، ساقه و شاخه ‌ها سرایت می ‌کند و در صورت پیشرفت می‌تواند برگ‌ها و میوه‌های درختان را نیز درگیر کند.

عوامل موثر بر ایجاد شانکر در درختان:

طیف وسیعی از ارگانیسم ها مثل ویروس ها، قارچ ها، مایکوپلاسماها می‌توانند موجب بیماری شانکر، در گیاهان شوند.. اکثر ارگانیسم ‌های ایجاد کننده‌ ی شانکر به یک گونه یا میزبانی منحصر به فرد متصل هستند و تعداد کمی از آن‌ها ‌به دیگر گیاهان حمله می‌کنند. اما علت اصلی این بیماری در اغلب درختان شانکر باکتریایی، می باشد. این بیماری می‌تواند در اثر زخم و آسیب ناشی از علف‌خواران، ماشین‌های چمن‌زنی، مواد شیمیایی، حشرات، شرایط محیطی، سرمازدگی، هرس زودرس درختان، بریدگی سر درختان، pH نادرست خاک و تغذیه‌ی نامناسب درخت ایجاد شود.

شانکر باکتریایی

پاتوژن‌های موثر بر شانکر باکتریایی:

باکتری عامل ایجاد شانکر، (Pseudomonas syringae) است که از طریق پوست آسیب‌ دیده یا جراحت موجود بر درختان، مانند بریدگی شاخه، به درختان نفوذ می‌کند. این باکتری گرم منفی، می ‌تواند عامل محدود کننده‌ ای در باغ میوه باشد. اگرچه باکتری‌ها در بیرون گیاه زنده هستند، اما باید به داخل آن نفوذ کرده و در فضای بین سلول‌ های گیاهی (آپوپلاست) تکثیر شوند تا بتوانند این بیماری را در درختان ایجاد کنند. همچنین، پاتوژن‌هایی از جمله سیتوسپورا (Cytospora)، ورتیسیلیوم (Verticillium) و نکتریا (Nectria) می‌توانند منجر به شانکر باکتریایی، شوند.

مطالعه ی مقاله ی انواع آفات درختان میوه

زمان بروز شانکر باکتریایی:

عفونت شانکر باکتریایی؛ در فصول پاییز، زمستان و ابتدای بهار (در هوای خنک و مرطوب) آغاز می شود و می‌تواند با عواملی مثل باران، آب، باد، حشرات، چوب جوانه‌ های آلوده و ابزارهای هرس پخش گردد. با شروعِ رشدِ درخت در بهار، اجتماع باکتری ها کم شده و لایه‌ی پینه‌ای در کنار لبه‌ی شانکر تشکیل می‌شود. این باکتری‌ها، فصل سرد سال را در شانکرهای فعال، در جوانه‌های آلوده و روی سطح درختان و علف‌های هرز آلوده و سلامت، می گذرانند.

انواع شانکر:

نوع شانکر در درختان و درختچه‌ ها متفاوت است و بسته به منطقه‌ای که در آن ساکن هستید، ممکن است شانکرهای مختلفی را روی درختان مشاهده کنید.

عملکرد باکتری‌های شانکر در درختان:

شانکر باکتریایی؛ چندین پروتئین و سموم مولکولی کوچک را برای عبور از مکانیسم‌های ایمنی میزبان (درخت) تولید می‌کنند. باکتری ‌ها پس از ورود به درخت، محیطی آبکی و غنی از مواد مغذی، بین سلول‌های گیاهی ایجاد می‌ کنند، تا بتوانند در آن تکثیر یابند و به کلون‌سازی در بافت‌های گیاهی ادامه دهند. همچنین، باکتری‌های شانکر می‌توانند پروتئینی تولید نمایند تا زخم حاصل از سرمازدگی در درختان افزایش یابد تا با خیالی آسوده در آن زندگی کنند!

شانکر باکتریایی در چه درختانی شایع است؟

بیماری شانکر؛ اغلب در درختان گیلاس و آلو شایع می باشد، اما ممکن هست درختان هلو، حتی بادام و سایر انواع میوه‌های هسته‌د‌ار را نیز درگیر سازد. این باکتری، می‌ تواند باعث سوختگی در بسیاری از میوه‌ ها، سبزیجات و محصولات زینتی شود. اگر ضایعات آغشته به صمغ را بر روی تنه یا شاخه‌های درختان مشاهده کردید، به این بیماری گیاهی مشکوک شوید.

چه درختانی مستعد ابتلا به شانکر هستند؟

هر چه درختان سالم‌ تر باشند، احتمال صدمات جدی ناشی از بیماری شانکر، در آن‌ها کمتر است. درختانی که در اثر دما، خشکسالی، تغذیه‌ ی نامناسب یا سایر بیماری‌ های موجود ضعیف شده‌ اند، بسیار در معرض ابتلا به بیماری‌های شانکر هستند. از طرف دیگر، این بیماری در درختان با چوب سخت، شایع‌تر از مخروطیان است.

درمان قطعی شانکر باکتریایی چیست؟

شانکر باکتریایی؛ باید به بهترین وجه با استفاده از تاکتیک ‌های متفاوت مدیریت ‌شود. راه حل قطعی برای این بیماری وجود ندارد و فقط می‌توان جلوی پیشرفت آن را گرفت. برای مثال، در نیوزلند، شانکرها را با استفاده از مشعل پروپان دستی می‌سوزانند.

پیشگیری بهتر از درمان!

پیشگیری از شانکر درختان، بهترین روش حفاظتی محسوب می‌شود. پیشنهاد می شود گونه‌ های بومی یا سازگار با منطقه ‌ی آب و هوایی خود را بکارید تا اینکه به دنبال بهترین سم شانکر، باشید. این کار موجب می‌شود گونه‌های درختی، استرس کمتری را متحمل ‌شوند و به خوبی با نوع خاک، قرار گرفتن در معرض آفتاب و شرایط کلی محیطی در منطقه سازگار گردند.

استرس و شانکر باکتریایی:

اجتناب از استرس، بهترین و موثرترین محافظت در برابر بیماری ‌های شانکر است. مراقبت صحیح از درختان از جمله آبیاری، تغذیه و هرس، تا حد امکان به سلامت درختان کمک می‌کند. هنگامی که درختی دچار شانکر شد، لازم است تا جایی که ممکن است شانکر‌ های باکتریایی، از درخت جدا شوند تا از عفونت و گسترش آن جلوگیری گردد.

نحوه‌ مدیریت بیماری:

درمان صریح برای درمان شانکر باکتریایی، در درختان وجود ندارد. اما می‌توان با پیشگیری و یا اقدامات به موقع، مانع از ابتلای درختان به این باکتری شد و یا جهت ممانعت از پیشرفت این بیماری در درختان، مدیریت درستی انجام داد. برای شروع مدیریت این بیماری، لازم است گونه های مقاوم به باکتری انتخاب شوند و سپس، استفاده از رویکردی یکپارچه در مدیریت این بیماری از اهمیت زیادی برخوردار است. از این رو اقدامات زیر پیشنهاد می ‌شوند:

1. اقدامات اولیه جهت پیشگیری از شانکر باکتریایی:

• هرگز درختان جدید را با درختان قدیمی که منبع اصلی باکتری هستند، کاشت نکنید.
• باغ را در منطقه ‌ای قرار دهید که کمتر تحت تاثیر سرما قرار گیرد.
• قبل از کاشت درختان، خاک را از نظر pH و سایر خصوصیات فیزیکی، بررسی و اصلاح نمایید.
• قسمت ‌های پژمرده گیاه را به خوبی از زیر نواحی درگیر شده بردارید.
• برای بهبود گردش هوا و خشک نگه ‌داشتن تنه‌ ی درختان، بهتر است رشد علف‌های هرز را از اطراف پایه‌ی درختان جوان کنترل کرده و آن‌ها ‌را از بین ببرید.
• برای به حداقل رساندن خطر گسترش شانکر باکتریایی، قسمت‌ های جدا شده و آلوده‌ی درختان را در یک ظرف در بسته نگهداری و انتقال دهید.

2. مدیریت هرس:

• از هرس درختان در ابتدای فصل بهار و پاییز که باکتری‌ها بیشتر فعال هستند، دوری کنید.
• برای اینکه خراش ها سریعتر بهبود ‌یابند، درختان گُلدار را در هنگام گلدهی، هرس نمایید.
• جهت پیشگیری از شیوع بیماری شانکر باکتریایی، پیشنهاد می شود که شاخه های آلوده با شانکر را هرس کنید.
• فقط در هوای خشک اقدام به هرس درختان کنید و با ابزار برش استریل‌شده، حداقل 4 اینچ (10 سانتی متر) زیر لبه‌ی شانکر را بر روی درختان برش بزنید.

3. مدیریت ضدعفونی کردن:

• تمام قسمت ‌های هرس‌ شده‌ درخت را بلافاصله با رنگ لاتکس سفید، حاوی سموم و مواد ضدعفونی‌کننده بپوشانید تا از ورود باکتری به محل زخم پیشگیری گردد.
• بررسی ها نشان داده است که احتمالاً بهترین سم شانکر، قارچ‌کُش‌ها و یا آفت‌کش‌های حاوی مس می باشد که در برابر این آفت در اکثر درخت های میوه ی دارای هسته پیشنهاد می شوند و جهت کنترل و ممانعت از پیشرفت این بیماری باکتریایی به کار می‌روند .اما، استفاده زیاد از محصولات حاوی مس به دلیل افزایش غلظت مس در خاک و ایجاد سطوح سمی در آن توصیه نمی‌شود.
• از هرگونه آسیب رساندن به پوست درختان که با رنگ پوشانده شده است، پرهیز نمایید؛ تا از هرگونه عفونتی جلوگیری شود.

نتیجه گیری و جمع بندی شانکر باکتریایی:

در این مطلب سعی گردید به طور خلاصه و جامع به موضوع بیماری شانکر، در درختان، علائم و نحوه مدیریت آن پرداخته شود. همان گونه که ذکر گردید، این بیماری در درختان بسیار متداول است. وجود هرگونه خراش و آسیب در درختان می‌ تواند منجر به این مشکل شود و در صورت عدم مدیریت و درمان، ممکن است گیاه به تدریج به کام مرگ کشیده شود!

در واقع، نابودی کامل شانکر باکتریایی، امیدی در آینده محسوب می‌شود. در حال حاضر، بهترین کاری که یک باغبان می ‌تواند انجام دهد، مدیریت این بیماری است؛ چون هیچ محصولی برای درمان کامل این بیماری یا از بین بردن آن وجود ندارد. امید است ارائه‌ی این مطلب، در افزایش آگاهی و اطلاعات عمومی، مفید بوده باشد. بیشتر مراقب جنگل‌ ها و درختان که طلای سبز محیط زیست و زندگی ما محسوب می‌شوند، باشیم.

منابع:

1. https://pnwhandbooks.org/plantdisease/host-disease/cherry-prunus-spp-bacterial-canker
2. https://agriculture.vic.gov.au/biosecurity/plant-diseases/shrub-and-tree-diseases/cypress-canker
3. https://www.gardeningknowhow.com/ornamental/trees/tgen/cankers-on-trees.htm
4. https://forestpathology.org/canker/